Tuyến tiền liệt (TTL) là một tuyến nhỏ gồm hai thùy nằm ở cổ bàng quang. TTL có chức năng tiết ra một phần của tinh dịch. Ung thư (UT) TTL là một loại UT thường gặp ở đàn ông. Nếu được phát hiện và điều trị sớm, tỉ lệ khỏi rất cao.
Làm sao phát hiện UT TTL
UT TTL phát triển từ các tế bào bên trong TTL. Khi bắt đầu bị UT hóa, đầu tiên các tế bào tạo thành các cụm UT nhỏ nằm bên trong TTL. Dạng UT khu trú này tương đối phổ biến, ảnh hưởng đến khá nhiều đàn ông lớn tuổi.
Trong nhiều trường hợp, dạng khu trú này tồn tại nhiều năm, thậm chí có khi vài chục năm trước khi nó xâm lấn ra khỏi lớp vỏ ngoài của TTL. Dạng khu trú này có thể chữa khỏi bằng phẫu thuật hoặc tia phóng xạ.
Khi đã phát triển ra khỏi lớp vỏ ngoài, UT TTL có thể xâm lấn các hạch bạch huyết xung quanh, di căn ra xương, gan, hay trực tràng. Khi đã di căn, UT thường không còn khả năng chữa khỏi được nữa, mặc dù nó có thể kiềm chế bằng thuốc thêm một vài năm.
UT TTL thường phát triển tương đối chậm. Do đó, khoảng 80 – 90% đàn ông bị dạng UT này ở giai đoạn khu trú có thể được chữa khỏi. Mặc dù tỉ lệ chữa khỏi sụt giảm rất nhiều một khi UT đã xâm lấn và di căn, nhiều người vẫn có thể kéo dài cuộc sống của họ với các loại thuốc mới hiện nay.
Ở các giai đoạn đầu tiên, khi UT còn khu trú bên trong TTL, bệnh nhân thường chưa có triệu chứng. Khi đã xâm lấn vào niệu đạo hoặc cổ bàng quang, nó có thể gây ra các triệu chứng sau:
– Tiểu tiện khó khăn.
– Dòng nước tiểu bị yếu đi.
– Đi tiểu lắt nhắt nhiều lần.
– Tiểu tiện khó kiểm soát, tức là khi đã muốn đi tiểu thì cần phải tiểu ngay, khó cầm lại được.
– Bí tiểu.
– Bị nhiễm trùng đường tiểu tái phát.
– Có máu trong nước tiểu hoặc tinh dịch.
Khi đã di căn đến các hạch, xương hay các cơ quan khác, nó có thể gây sưng hạch, sụt cân, thiếu máu, hụt hơi…
Các nguy cơ của UT TTL?
Một số yếu tố làm tăng nguy cơ của UT TTL là:
Tuổi 55 trở lên. Theo các số liệu điều tra tại Mỹ, các cụm UT TTL được phát hiện thấy ở 30% đàn ông độ tuổi 60 và 50% – 70% ở độ tuổi 80. Nói chung, ¾ các trường hợp UT TTL được chẩn đoán ở đàn ông trên 65 tuổi.
Chế độ ăn uống nhiều chất béo, đặc biệt là chất béo động vật, ăn ít rau, quả, là các yếu tố có liên quan đến việc làm tăng nguy cơ UT TTL. Cũng có một số bằng chứng cho thấy rằng, cách ăn uống không đủ chất selen và vitamin E cũng có thể góp phần vào việc tăng nguy cơ.
Phòng ngừa UT TTL
Chúng ta có thể làm giảm bớt nguy cơ UT TTL bằng cách tránh các yếu tố nguy cơ như: giảm bớt sử dụng chất béo, nhất là chất béo động vật. Hiện nay, chưa có đủ bằng chứng khẳng định việc sử dụng vitamin E hay chất selen có thể giảm nguy cơ UT TTL. Có công trình nghiên cứu ở Italia cho rằng, ăn nhi cà chua đã nấu chín cũng có thể làm giảm bớt nguy cơ bị bệnh này. Điều quan trọng và đã thấy có kết quả tương đối rõ rệt là nên đi khám để phát hiện sớm UT và điều trị nó ở giai đoạn sớm. Hiệp hội UT Mỹ đã đưa ra những khuyến cáo sau đây:
– Đàn ông từ 50 tuổi trở lên hàng năm nên đi khám bác sĩ để được thử máu và đo mức kháng nguyên đặc trưng của TTL (Prostate Specific Antigen – PSA) và từ tuổi 40 trở lên nên được khám TTL hàng năm để xem TTL có bị to hay không.
– Những đàn ông mà có người trong gia đình đã mắc bệnh UT TTL khi còn trẻ, nên được khám để phát hiện UT TTL theo cách thức kể trên ở tuổi sớm hơn.
– Khi thấy có máu trong nước tiểu hay tinh dịch, hoặc có các triệu chứng như đi tiểu đau, tiểu rắt… (đã kể trên) thì nên đến bác sĩ để được khám bệnh càng sớm càng tốt.
Chẩn đoán bệnh
Chẩn đoán bệnh được thực hiện bằng cách hỏi, khám bệnh và thực hiện các xét nghiệm để phát hiện sớm UT TTL. Đặc biệt, chúng ta nên cho bác sĩ biết xem đã có từng bị các bệnh nào khác của TTL hay không, ví dụ như là viêm hoặc sưng TTL lành tính. Nên thăm khám, thử PSA xem có gì bất thường, bác sĩ sẽ làm sinh thiết dưới sự trợ giúp của siêu âm để chẩn đoán và xếp hạng UT.
Cách điều trị
Cách điều trị thường dựa vào yếu tố, như là sự lan tràn của bệnh, tuổi tác, các bệnh tật hiện tại của bệnh nhân, dự đoán thời gian còn sống là bao lâu, ý muốn và khả năng chịu đựng của bệnh nhân khi xảy ra các tác dụng phụ của thuốc. Các cách này có thể là: – Giám sát và chờ đợi thường được áp dụng cho những đàn ông lớn tuổi bị bệnh nặng được cho là không sống thêm được bao lâu nữa.
– Điều trị bằng tia phóng xạ.
– Phẫu thuật cắt bỏ TTL.
– Sử dụng các chất chống lại hormone nam tính.
Những điều cần lưu ý
Ăn ít chất béo, nhiều rau quả có thể giúp giảm nguy cơ bị UT này. Phát hiện và điều trị sớm UT này bằng cách đi khám bác sĩ hàng năm từ tuổi 40 để được khám TTL và thử máu nhằm đo mức kháng nguyên đặc trưng của TTL từ tuổi 50, là các phương pháp đang được áp dụng một cách phổ biến ở Mỹ.
(Theo suckhoedoisong)
Đối phó với ung thư tiền liệt tuyến
