Đỗ tương, món ăn phòng bệnh tim mạch

Đỗ tương là một món ăn thân thuộc với mọi gia đình Việt Nam, nhưng có lẽ ít ai biết rằng nó có thể thay thế được thịt, cá. Một số nghiên cứu mới đây cho rằng đỗ tương có thể ngừa các bệnh tim mạch, chống các bệnh ung thư. Ở nước ta, đỗ tương có thể trồng khắp mọi miền, từ Nam chí Bắc, từ vùng đồng bằng sông Hồng, miền Trung, cao nguyên, Đông Nam Bộ và đồng bằng sông Cửu Long. 1. Món ăn bổ dưỡng Kinh nghiệm lâu đời của nhân dân ta đã coi đỗ tương là một loại thực phẩm quý và từ đó chế biến được rất nhiều món ăn ngon. Trước hết đỗ tương được chế biến thành đậu phụ, một món ăn rất phổ biến ở nước ta, nhất là ở miền núi. Đậu phụ lại được chế biến thành nhiều món khác như: đậu phụ luộc, đậu phụ rán, đậu phụ nhồi thịt, đậu phụ nấu với thịt lợn ba chỉ và chuối xanh có thêm nghệ thành món giả ba ba rất ngon. Rồi đậu phụ dùng để nấu canh. Đậu phụ lên men được chế biến thành chao, một thứ “pho-mát” thực vật Việt Nam. Đỗ tương còn được chế biến thành đậu phù chúc, tào phớ và sữa đậu nành. Ở nhiều vùng quê, người ta dùng nghệ phết lên đậu phụ rồi đem nướng, ăn rất ngon. Đậu phụ cũng là nguyên liệu chủ yếu để chế biến các món ăn chay. Tính ra, có ít nhất 9 món ăn chay được làm từ đậu phụ. Nhiều vùng còn dùng đỗ tương ngâm giá; giá đỗ tương to mập hơn so với giá đậu xanh, cũng là một thực phẩm độc đáo. Nhưng đặc biệt phải kể đến việc dùng đỗ tương để chế biến thành tương, là một cách chế biến tận dụng được giá trị của toàn hạt đỗ tương, không có phần thải bỏ như chế biến đậu phụ. Tương là món nước chấm dân tộc rất ngon. Nhiều địa phương không chỉ dùng tương làm nước chấm mà còn coi đó là một món ăn thực sự. Ngày mùa bận rộn, người nông dân chỉ cần thổi nồi cơm, múc bát tương to, rưới tương vào cơm cùng một đĩa dưa hoặc cà muối sẵn là đã có một bữa ăn nhanh và đủ chất. Cũng vì thế, người dân nước ta có câu: “Tương, cà là gia bản”, tức là tương và cà là hai món ăn gốc của gia đình. 2. Phòng ngừa bệnh tim mạch Đỗ tương có ít acid béo no và cholesterol tự do, vì vậy trong nhiều trường hợp dùng đỗ tương thay các thực phẩm nguồn gốc động vật sẽ có tác dụng phòng ngừa các bệnh tim mạch. Tác dụng làm giảm cholesterol trong máu của đỗ tương được đặc biệt chú ý. Nghiên cứu trên 30 bệnh nhân có lượng cholesterol trong máu cao bằng cách cho ăn protein đỗ tương, kết quả cholesterol giảm đi được 10–15%. Ta cũng nên biết giảm một phần trăm cholesterol sẽ giảm được nguy cơ bệnh tim mạch 2 – 4%. Cholesterol càng cao thì hiệu quả sử dụng đỗ tương càng rõ. Cholesterol giảm sau khi ăn đỗ tương là do LDL cholesterol giảm. Kể cả khi bệnh nhân đã ăn chế độ ít béo, ít cholesterol, nếu ăn thêm đỗ tương vẫn có tác dụng hạ thấp hơn nữa lượng cholesterol trong máu. Ăn đậu phụ sẽ làm giảm cholesterol rõ rệt. Đây là cách chữa bệnh vừa hiệu quả, lại ít tốn kém và không độc. Đỗ tương không những làm giảm cholesterol mà còn ức chế oxy hoá cholesterol. Cholesterol chỉ gây tác hại cho mạch máu nếu bị oxy hoá. Các nhà nghiên cứu Nhật Bản cho biết: Đạm trong đỗ tương hoạt động như một chất ức chế oxy hoá cholesterol và được coi là một chất chống oxy hoá mạnh. Ngoài ra còn có khả năng ức chế sự kết hợp cholesterol thành các tổ chức clot. Tổ chức clot là một bước quan trọng dẫn đến rối loạn hoạt động của tim, tạo nên các cơn đau tim 3. Tác dụng chống ung thư Năm 1990, một hội thảo do Viện ung thư Quốc gia Mỹ tài trợ đã xem xét vai trò của đỗ tương trong việc phòng bệnh ung thư và xác định: Ở đỗ tương có năm chất chống ung thư. Đó là các chất đã được chứng minh có thể làm giảm, kiểm soát và đề phòng được ung thư trong các nghiên cứu thực nghiệm. Để làm sáng tỏ hơn nữa vấn đề này, Viện nghiên cứu ung thư Quốc gia Mỹ đã chi thêm 3 triệu USD để tiếp tục tiến hành các cuộc nghiên cứu sâu hơn về đỗ tương. Người ta đặc biệt chú ý đến tác dụng chống ung thư của isoflavone đỗ tương. Isoflavone là một nhóm hoá chất gần như chỉ có ở đỗ tương. Các khẩu phần ăn của người phương Tây không có đỗ tương nên hoàn toàn không có isoflavone. Một trong các isoflavone của đỗ tương được nghiên cứu nhiều nhất trong 7– 8 năm qua là genistein. Các kết quả nghiên cứu đã khẳng định genistein có khả năng chống ung thư rất mạnh. Từ đó, giá trị của đỗ tương được đặc biệt chú ý vì nó gần như là thực phẩm duy nhất có lượng genistein đáng kể. Nhiều công trình nghiên cứu ở các trường đại học Mỹ, Canada, một số viện và trường đại học châu Âu, châu Á trong những năm gần đây cũng đã kết luận: Đỗ tương đóng vai trò trong việc đẩy lùi nguy cơ bị ung thư. Hơn 40 công trình nghiên cứu đã chỉ rõ Genistein đã ức chế sự phát triển của tế bào ung thư. Các công trình nghiên cứu ở Trung Quốc và Nhật Bản cho thấy chỉ cần mỗi ngày ăn một bữa có món ăn làm từ đỗ tương cũng giúp làm giảm tỷ lệ ung thư vú, dạ dày, đại tràng, phổi, tiền liệt tuyến. Tác dụng chống ung thư của đỗ tương được giải thích là do isoflavone của nó đã tác động như một anti-oestrogen, làm vô hiệu hoá tác động của oestrogen, giống như thuốc Tamoxifen đang được dùng rộng rãi và có kết quả trong điều trị và có kết quả trọng điều trị ung thư vú. Mặt khác, người ta nhận thấy ở các tế bào ung thư, hoạt tính của một số men (enzyme) được tăng lên so với ở các tế bào bình thường. Sự tăng hoạt tính của các men này là điều kiện cần thiết để chuyển các tế bào các tế bào lành thành tế bào ung thư. Trong các isoflavone của đỗ tương có genistein. Genistein có khả năng ức chế các men trong tế bào ung thư nên được coi là chất có khả năng phòng chống mọi thể ung thư. Genistein còn có khả năng ức chế sự hình thành các mạch máu mới (angiogenesis). Các u ung thư muốn phát triển cần phải có sự kích thích quá trình phát triển của các mạch máu mới để qua đó nhận thêm nhiều chất dinh dưỡng và oxy cần thiết cho sự phát triển của khối u. Genistein của đỗ tương, do khả năng ức chế sự phát triển các mạch máu mới, được coi là có giá trị trong điều trị các khối u ung thư đã hình thành. Quỹ nghiên cứu ung thư thế giới (WCRF) năm 1996 đã họp ở London – Anh để thảo luận về một tài liệu hướng dẫn ăn uống phòng chống ung thư. Giáo sư Walter Willet, chuyên gia của tổ chức đã tổng kết nguyên nhân tử vong do ung thư tại Mỹ trong 15 năm qua và khả năng phòng chống căn bệnh này. Ông đi đến kết luận: 32% tử vong do ung thư ở Mỹ có thể tránh được nếu người dân chịu thay đổi cách ăn. Ông khuyên mỗi ngày ít nhất phải có một bữa rau, lá và mỗi tuần không được ăn quá một lần thịt bò. Trả lời phỏng vấn báo “Tin tức khoa học”, ông tuyên bố: “Chúng ta không trông đợi sự thay đổi đột ngột – yêu cầu dân Mỹ thay ngay món bít tết bằng đậu phụ, nhưng phải kiên trì cũng như ta đã kiên trì trong việc tuyên truyền chống hút thuốc lá” Do giá trị dinh dưỡng cao đặc biệt của đỗ tương và khả năng phòng chống các bệnh tim mạch và ung thư – là hai căn bệnh chính gây tử vong, nhất là ở người cao tuổi – chúng ta cần khuyến khích trồng và sử dụng đỗ tương. (Theo Sức khỏe và đời sống)